Op 2 december 2021 organiseerde B3W, de Begeleidingsdienst voor een Betere Bodem- en Waterkwaliteit, online een Thematisch Uitwisselingsmoment (TUM) rond onderzaai van gras in maïs. We waren virtueel te gast bij loonwerker Raf Goris uit de Zuiderkempen. Raf heeft een machine ontwikkeld met een roterende schoffel, waarbij gras onder kniehoge maïs gezaaid kan worden. De roterende schoffelwerking zorgt voor mineralisatie van de meststoffen in de bodem, waardoor de maïs extra nutriënten kan opnemen.
Betere maïsopbrengst?
Raf Goris is sinds vorig jaar zelfstandige in onderhoud, herstelling, aan- en verkoop van landbouwmachines, freelancechauffeur en loonwerker met zijn roterende schoffelmachine. Hij deed jaren ervaring op als loonwerker bij zijn vader, gepensioneerd loonwerker en ook nu nog actieve vleesveehouder, Leo Goris.
Aan het begin van de coronacrisis, tijdens de eerste lockdown, begon Raf na te denken over de bouw van een roterende schoffelmachine. In de zandgrond van de Kempen ondervindt maïs na een hevige regenval namelijk vaak een groeipauze omdat de grond dichtslaat. Dit dichtslaan van de bodem maakt dat er wel voldoende vocht en meststoffen aanwezig zijn, maar door het gebrek aan zuurstof de maïsplant deze niet kan benutten. De maïs krijgt een groeiachterstand of in extreme weersomstandigheden zelfs een groeistop. Na de oogst van de maïs zijn de meststoffen (en nutriënten) dan wel nog aanwezig in de bodem, waardoor de groenbedekker in het najaar een enorme groei kan kennen. Beter is om de toegediende meststoffen te laten gebruiken door de maïs, wat zowel de maïsopbrengst als het risico op stikstofverlies in het najaar en de winter verlaagt.
Raf wou graag een machine ontwikkelen die ervoor kon zorgen dat de maïs optimaal de nutriënten in de bodem kan benutten en tegelijkertijd reeds een groenbedekker kon inzaaien zodat kan worden voldaan aan de vanggewasregeling (tijdig inzaaien van de groenbedekkers). Zo ontstond de roterende schoffelmachine.
De machine
De roterende schoffelmachine is samengesteld uit bestaande onderdelen uit Nederland, maar werd volledig gemonteerd door Raf zelf. De machine plaatst twee roterende schijven achter elkaar tussen elke maïsrij, die de grond respectievelijk naar links en naar rechts verdelen. Door de schuine plaatsing van de roterende elementen, drijven ze zichzelf aan. De snelheid van de rotatie zorgt ervoor dat onkruid loskomt van de grond en naar links en rechts geslingerd wordt. Het onkruid verdroogt wanneer het bovenop de bodem ligt en de maïs krijgt de kans om de overhand te nemen en de bodem af te schermen van de zon. Het graszaad wordt voor de roterende schijven toegediend, waardoor het vrij diep in de bodem komt te liggen en de ontwikkeling van het gras pas later op gang komt. Op deze manier wordt concurrentie tussen mais en gras beperkt.
De schoffelbalk van de machine is opgebouwd met een sectieschakeling. Raf kan per drie rijen een sectie uitheffen, hij kan zo kiezen om drie, vijf of acht maïsrijen tegelijkertijd te schoffelen.
Een roterende schoffel heeft als voordeel dat de schijven niet verstrikt geraken in het onkruid, in tegenstelling tot een klassieke schoffel. Zeker in percelen die door de weersomstandigheden een hoge onkruiddruk kennen, kan de roterende schoffel een oplossing bieden. Al dient er wel rekening mee gehouden te worden dat percelen met veel gierstgrassen of knolcyperus, doorgaans niet geschikt zijn om onderzaai van gras in maïs toe te passen.
Een gedetailleerd beeld van de roterende schoffel krijg je door dit filmpje. De sectieschakeling van de machine wordt dan weer weergegeven in dit filmpje.
Mineralisatie
De roterende schoffelwerking zorgt ervoor dat er zuurstof in de stikstofrijke bovenlaag van de bodem gebracht wordt, wat de mineralisatie stimuleert. De maïs, die tijdens het schoffelen op kniehoogte staat, kan vrij snel na de bewerking profiteren van de vrijgekomen nutriënten en krijgt een groeispurt. Door de diepere zaai van het graszaad, ontwikkelt het gras zich pas later waardoor de maïs optimaal de aanwezige nutriënten kan benutten.
Het referentieperceel, een geslaagde onderzaai
Dit jaar (2021) heeft Raf voor de tweede maal onderzaai van Italiaans raaigras toegepast in maïs. Het perceel dat we mochten opvolgen voor de TUM, is gelegen in Heist-op-den-Berg. Raf zaaide hier 15 kg/ha Italiaans raaigras onder de kniehoge maïs. Op het moment van de bewerking was er vrij veel onkruid aanwezig op het perceel en was de maïs al aan het vergelen door de hevige regenval. Een week na het schoffelen en onderzaaien zag de maïs diepgroen. De opbrengst van het perceel was hoog en gelijkmatig verdeeld. Voorgaande jaren (zonder onderzaai) was de opbrengst van dit perceel zeer ongelijkmatig. De goede opbrengst van dit jaar valt te verklaren door de vrijgekomen nutriënten na de schoffelbeurt (mineralisatie). De grasontwikkeling leek op het eerste zicht mislukt, maar vlak na de maïsoogst (op 30 september) ontwikkelde het gras zich razendsnel verder en is er toch een dikke grasmat ontstaan.
Kan het nemen van een snede van de onderzaai?
Tot slot vertelde Raf ons ook dat hij op een ander perceel gaat proberen om een snede te nemen van het ondergezaaide Italiaans raaigras. Dit perceel heeft hij na de oogst van de maïs geklepelmaaid om de maïsstoppel zo goed mogelijk te verkleinen. Hij hoopt zo in het voorjaar een snede te kunnen nemen zonder te hoog asgehalte, al zal dit asgehalte wel hoger liggen dan een perceel dat geploegd en ingezaaid is na de maïsoogst. Een belangrijke kanttekening hierbij is ook dat de onderzaai gebeurd is met Italiaans raaigras. Onderzaai met rietzwenkgras (ideaal voor gelijktijdige zaai met de maïs), leent zich niet tot het nemen van een snede. Ook de weersomstandigheden en de toestand van het perceel bij de maïsoogst spelen hier een rol: indien duidelijke rijsporen ontstaan, zal het nemen van een snede niet mogelijk zijn. Bij slechte oogstomstandigheden zal het gras wellicht ook schade ondervinden, wat we willen vermijden.
Meer weten?
Wil je de presentatie of de opname zien van het uitwisselingsmoment? Die vind je hier.
Heb je interesse in dit thema en wil je het graag blijven volgen? Maak je dan zeker lid van de groep Maïs op de B3W-website, zo blijf je op de hoogte van nieuwe documenten of evenementen rond het onderwerp maïs.
Voor meer informatie kan je steeds contact opnemen met an.schellekens@b3w.vlaanderen.be of ellen.truyers@b3w.vlaanderen.be.
Contactgegevens loonwerker Raf Goris: raf_construct@hotmail.com
Auteur(s): Ellen Truyers en An Schellekens – B3W
Gelieve inloggen of registreren om commentaar te geven.